Oosterparkbuurt

Tussen die twee joodse buurten, de Jodenbuurt en de Transvaalbuurt, lag de Oosterparkbuurt. Daar woonden in de jaren ’40 zo’n 30.000 mensen, waarvan ruim een derde joods. Ook van de 1400 openbare leerlingen in deze buurt was ongeveer een derde joods.
Toen de gemeente het bevel van de Duitse bezetter uitvoerde dat alle joodse kinderen naar aparte scholen moesten, werden er in deze buurt daarvoor twee scholen vrij gemaakt, de Vrolikschool en de Camperschool.

Die scholen huisden samen in het dubbele schoolgebouw binnen het huizenblok tussen de Beukenweg en Sparrenweg, achter de poort op nummer 11. Vanaf maandag 22 september 1941 waren dat Joodsche school 5 en Joodsche school 6.
Er kwamen ruim 500 joodse kinderen op die twee joodse scholen. De 230 niet-joodse kinderen van die twee scholen werden op hun beurt verplaatst naar de andere scholen in de buurt, de Boerhaaveschool en de Linnaeusschool. Terwijl alle joodse kinderen van de verschillende scholen in die buurt juist naar de twee nieuwe joodse scholen werden verbannen.

Ook in de Dapperbuurt en in de Indische buurt zaten joodse kinderen op openbare lagere scholen. Het waren er niet zoveel dat er een afzonderlijke joodse school moest worden opgezet, maar de joodse leerlingen moesten in september 1941 wel weg van hun eigen school. Dus werden de 60 joodse leerlingen uit de Dapperbuurt en de 80 uit de Indische buurt geplaatst op de twee joodse scholen op de Sparrenweg. Deze scholen raakten door de extra leerlingen overvol, en de gemeente ging op zoek naar een dependance.
Er stonden in die buurten niet veel schoolgebouwen leeg en een joodse school mocht van de bezetter niet onder één dak zitten met een niet-joodse school. Zo kwam men uit op een kleuterschool die al jaren leeg stond, aan de 2de van Swindenstraat 135 (nu 513/543 ).
Daar kwamen twee in, met vooral leerlingen uit de Dapperbuurt en de Indische buurt.
Die kinderen hoefden dus alleen even onder het nieuwe spoorviaduct door om op school te komen. De andere Joodse Dapper- en Indische-buurters moesten wel helemaal doorlopen naar de Sparrenweg. Een probleem daarbij was dat ze niet door mochten steken door het Oosterpark, want dat was inmiddels .

De Joodse school 5 kreeg Simon Gosselaar [1908] als hoofd, hij kwam van de Pieter Nieuwlandschool in Betondorp. Jesaija Pais [1891] werd het hoofd van de Joodsche school 6, hij kwam van de Hendrik Westerschool op het Weesperplein.

In 1942 werden ook op de Sparrenweg de joodse scholen samengevoegd zodra zij door de gemeente waren overgedaan aan het van de Joodsche Raad.
Joodsche scholen 5 en 6 trokken samen in het linker gedeelte van het dubbele schoolgebouw achter de poort op Sparrenweg 11, met bij elkaar nog maar 161 leerlingen. Zo ontstond er in het rechter gebouwdeel ruimte voor de Joodsche die weg moest uit de Smitstraat in de Transvaalbuurt.
Maar de lagere schooldependance in de Eerste van Swindenstraat bleef ook in het tweede schooljaar bestaan en met toch nog zo’n 75 leerlingen in januari 1943.
Veel kinderen in die buitenklassen kwamen van ver en waren te voet, want met de tram of op de fiets, dat mochten ze niet meer. Om die reden werd de middagpauze verkort en konden de leerlingen overblijven. Zo konden de kinderen in de winter van 42/43 ’s middags nog voor het donker weer thuis zijn.

Ook in de onderwijsteams waren hier al lege plekken, sinds de op gang waren gekomen. De Joodsche Raad had weliswaar voor alle leerkrachten een weten te regelen, maar de bezetter was volledig onberekenbaar in het samenstellen van de transportlijsten.
Ook bij de reisvergunningen ontstonden problemen, zodat schoolhoofd Gosselaar, die in Huizen woonde, uiteindelijk niet meer naar zijn school kon komen en schoolhoofd Pais het was die op zijn post bleef. Na de zomer van 1943 doken ze allebei onder, de scholen waren toen al gesloten. Na de in mei en juni resteerden er zo weinig kinderen en slechts een enkele leerkracht, dat sluiting onvermijdelijk was.

Uit vergaderdocumenten blijkt dat de school op de Sparrenweg 11 na de zomervakantie van 1943, alle joodse openbare kinderen die er nog in ‘Groot Oost’ waren, zou opvangen. Er werden er zo’n 110 verwacht. Er werd een team samengesteld met Emanuel Bloemendal als hoofd en de juffen Esther Goedhart-Mok en Sara Mok-Levisson. Ze kwamen van de Joodsche scholen 1, 8 en 10, die alle drie al in december 1942 waren opgeheven. Uiteindelijk ging dit plan niet door, de laatste leerlingen vonden onderdak in de Transvaalbuurt, want daar woonden toen de meeste van hen.