Naar de kaart

Joodse school Maastricht

Bogaardenstraat

De Synagoge in de Bogaardenstraat - links de ingang naar de Capucijnengang

In Maastricht woonde aan het begin van de Duitse bezetting een kleine 500 joden, volledig geïntegreerd in deze overwegend Roomse stad. De maatregelen die de bezetter oplegde aan deze Maastrichtenaars kwamen dan ook als ferme klappen binnen, zo ook de verordening in augustus 1941 dat de joodse leerlingen niet langer toegelaten werden op de openbare en bijzondere scholen.

Het gevolg was dat zo’n veertig lagere schoolleerlingen, die op verschillende openbare – en in enkele gevallen katholieke, scholen in Maastricht en omliggende dorpen zaten, uit hun klas werden geweerd.

Voor de leerlingen uit het lager onderwijs werd in allerijl een godsdienstlokaal van de Maastrichter Synagoge op de hoek van Capucijnengang-Bogaardenstraat ingericht.
32 kinderen kwamen uit Maastricht en zo’n 10 uit de omliggende dorpen, zoals Meerssen, Beek en Gronsveld waar ook de onderwijzeres vandaan kwam : Rike Gudema [1897-1942] uit Drenthe die getrouwd was met de Waalse veehandelaar Alexandre Schaap.
In augustus 1942 is zij op transport gesteld, wie daarna het klasje, dat toen nog maar zo’n 20 leerlingen telde heeft geleid, is voorlopig onbekend, maar in het voorjaar van 1943, toen de meeste joden uit Maastricht verdwenen waren, was het afgelopen met het kleine joodse schooltje bij de Maastrichter Synagoge. Negen van deze 41 leerlingen zijn niet meer teruggekomen.

Het lyceumklasje, cursusjaar 1942/43

In het voortgezet onderwijs waren aanvankelijk ruim vijftien leerlingen de dupe. Vier zaten op het Stedelijk Gymnasium, tien op de Gemeentelijke HBS. Twee van die leerlingen waren Otto en Eva Salmang. Zij ervoeren de maatregel als uiterst onrechtvaardig: ‘Je denkt misschien dat wij het leuk vonden om niet naar school te hoeven, maar ik verzeker je dat dat toch niet het geval was. Je hoort namelijk opeens nergens meer bij’.
Ook deze leerlingen kregen onderdak bij de Synagoge en kregen les van o.a. Ernst Keizer, [1918-1984] Hij was oorspronkelijk vertegenwoordiger van Miele, in Venlo en werd in april 1942 aangesteld als leraar in Eindhoven en Maastricht. Maar leraren van het Gymnasium die de leerlingen niet meer mochten bezoeken, bleef stiekem les geven. Ook gaven leerlingen van hogere klassen bijlessen aan leerlingen van lagere klassen. Van de 18 leerlingen die uiteindelijke dit lyceumklasje bezochten, werden slecht vijf gespaard en doken na mei 1945 weer op, waaronder zowel Otto als Eva Salmang.

Eva en haar moeder

bronnen
P. Bronzwaer, Maastricht en Luik bezet, (Maaslandse monografiën, 73), Hilversum 2010, p216 e.v.

De Salmangs, dagboeknotities en herinneringen van een Joods gezin te Maastricht (1943-1944), Stichting Historische Reeks, Maastricht, 1998
Ellis Hertzberger, Door de Holocaust verbonden, Verbum, Laren (NH), 2009
Guus Luijters, In memoriam, Nieuw Amsterdam, 2012